ABD Mahkemesi, Geç Kaldınız.

ABD Mahkemesi Tarihi Eseri İade Etmedi

Çanakkale’nin Eceabat ilçesi sınırlarında bulunan Kilya Koyunda bulunan, 5000 yıllık yaklaşık 23 cm boyundaki soyut biçimli, perdahlı kadın figürü, 6.000 yıl kadar önce mermerden oyulmuş ve başı gökyüzüne bakıyormuş gibi hafifçe yukarı doğru kalkık biblo formunda olan tarihi eser yurtdışına kaçırılmıştı.

 New York Times Gazetesi’ne göre heykelcik Anadolu’dan gidişinin ardından ilk defa 1960 yılında gün yüzüne çıktı. Eser 1960’lı yıllarda Birleşik Devletlerde, tenis oyuncusu ve sanat koleksiyoneri Alastair Bradley Martin ve eşi tarafından satın alındı. Amerikalı milyarder Alastair Bradley Martin’in koleksiyonunda ortaya çıkan mermerden heykele Martin, “The Guennol Stargazer” adını verdi. “Guennol” Galcede Martin’in soyadını ifade ediyor. Stargazer (Yıldız Avcısı) ise biblonun başının yukarı bakmasından dolayı yıldızları inceler gibi görünmesinden esinlenerek konulmuş. Eser 1993 yılında ABD’li milyarder Michael Steinhardt tarafından satın alındı.

Yıldız Avcısı, 2017 yılında ABD’de düzenlenen bir müzayedede 3 milyon Dolar’a satışa çıkartılmış 20-25 dk. içinde ismi açıklanmayan bir koleksiyonere 14,5 milyon dolara satılmıştı. Dönemin bakanlığı eserin iadesi için girişimde bulunmuştu. Ancak ABD mahkemesi Türkiye’nin iade süreci için müracaat etmekte geç kaldığına hükmetti.

TÜRKİYE’NİN HUKUK MÜCADELESİ

Heykelciğin 2017’den beri geri alınması için girişimlerde bulunan Ankara, Osmanlı İmparatorluğu’nda 1869’da yürürlüğe giren ve son halini 1906’da alan Eski Eserler Kanunu’nun (Asar-ı Atika Nizamnamesi) ihlal edildiğini ileri sürüyor. 1906 yasası, ülke topraklarının kamu ya da özel alanlarında bulunan her türlü tarihi eserin devlete ait olduğunu ve yasal olarak yurt dışına çıkarılamayacağını belirtiyor.

Türkiye’nin iade süreci için yasal yollara başvurduğu Yıldız Avcısı isimli tarihi eser hakkında ABD’den 4 yıl sonra karar geldi. ABD mahkemesi, Türkiye’den kaçırılan Yıldız Avcısı (Guennol Stargazer) isimli 5000 yıllık tarihi eserin Türkiye’ye iade edilemeyeceği kararını verdi.

ABD Mahkemesi mermerden yapılan heykelin Türkiye’ye iade edilemeyeceğini açıklarken Manhattan Bölge Mahkemesi Hakimi Alison Nathan, Türkiye’yi “haklarını takip etmemekle” suçladı. Nathan, Türkiye’nin heykelin iadesi için 2017 yılının Nisan ayına kadar dava açabileceğini fakat bunu yapmadığını söylerken, Ankara’nın iade süreci için yeterli adımları atmadığını dile getirerek yetkililerin heykelin yerini daha önceden bilmesi gerektiğini vurguladı.

Geri Gelen Eserler

1993 senesinde Metropolitan Sanat Müzesi, MÖ 7. ve 6. yüzyıllarda Batı Anadolu’da gelişmiş olan Lidya Krallığından kalan ve Kroisos dönemine tarihlendirilen 200’den fazla altın, gümüş ve bronz objeyi içeren Lydia Hazinesi’ni iade etmeyi kabul etmişti.